Angst en onzekerheid: zorgorganisaties worstelen met zzp inzet vanaf 2025
Zorgorganisaties lijken steeds meer gedreven door angst wanneer het gaat om de inzet van zelfstandigen in de zorgsector. Hierdoor nemen sommige organisaties drastische maatregelen, zoals het stoppen met het inhuren van zzp’ers, zonder een duidelijk plan om de continuïteit van zorg te waarborgen. Een tussenstand van de huidige onrust.
Zorgorganisaties worden vooral bang gemaakt
Ondanks dat er voor de zorg niet veel verandert voor en na 1 januari 2025, valt op dat zorgorganisaties vooral bang zijn gemaakt door de huidige opstelling van de Belastingdienst, aangevuld door negatieve advisering vanuit adviesbureaus. Als gevolg daarvan zijn een aantal zorgorganisaties de datum ‘1 januari‘ gaan behandelen als een ultiem moment in de tijd. We zien voorbeelden voorbij komen waarbij organisaties aankondigen radicaal met zzp’ers te stoppen, zonder daarbij een plan hebben om de roosters dicht te krijgen. Continuïteit van zorg lijkt voor een aantal organisaties een minder grote overweging, dan het risico op controle en naheffingen. Besluitvorming om zzp inzet te beperken vindt op dit moment vooral op bestuurlijk en HR-niveau plaats, met – vanaf januari pas – de praktische gevolgen voor vaste medewerkers, hun teamleiders en planners. Wat kunnen organisaties doen tot die tijd? Samenwerkende landelijke zorgkoepels hebben hun verantwoordelijkheid genomen door te komen met een Fiscaal Kompas ZZP Zorg. Dit is een handreiking aan zorgorganisaties om de inhuur van zzp’ers te professionaliseren. Dit document wordt door nogal wat adviseurs stelselmatig genegeerd.
De rol van de adviseur
Vooral via het sociale medium LinkedIn wordt duidelijk hoe stevig een aantal adviseurs de twijfel en onzekerheid onder zorgorganisaties vergroten. Dat zzp in de zorg een gevolg is van de omstandigheden in vaste dienst, lijkt niet van betekenis te zijn. Het ‘voldoen aan de arbeidswet’ is de enige route en ‘solidair’ voor Nederland. Het doel is om advies op maat te bieden aan organisaties die zoekende zijn. Een document zoals het Fiscaal Kompas ZZP Zorg wordt veelal genegeerd, want daar hebben zorgorganisaties geen verdere ondersteuning bij nodig.
De onduidelijkheid onder opdrachtgevers wordt op twee manieren vergroot.
- Een organisatie die op zoek is naar mogelijkheden rondom de inzet van zzp, treft adviseurs die stellen dat er van alles mogelijk is. Hier wordt vaak gewezen op de ‘holistische benadering’ waarbij ‘alle feiten en omstandigheden’ meegenomen moeten worden voor een goede beoordeling. Toch weet niemand precies te vertellen wanneer je alle feiten en omstandigheden volledig in kaart hebt gebracht;
- Een organisatie die op zoek is naar optimale veiligheid, treft adviseurs die stellen dat zzp inhuur niet mogelijk is en ooit mogelijk was. In die voorbeelden wordt er vooral gewezen op de onmogelijkheden van de inzet rondom zzp. De ‘inbedding’ van de zzp’er is van belang en de ‘uitspraak Deliveroo‘ over pizzabezorgers – is heilig verklaard. Toch weet niemand zeker hoe de rechter straks zal oordelen over de relatie tussen opdrachtnemer en opdrachtgever.
Selectief advies
De angst en onzekerheid onder zorgorganisaties is groot. Daarmee ontstaan er kansen voor adviseurs, fiscalisten, juristen en advocaten – want er zijn veel vragen en dat brengt advieswerk met zich mee. De boodschap is daarbij selectief en divers. Wat opvalt is dat een grote accountant in haar berichtgeving over zzp’ers in de zorg met geen woord spreekt over het praktische Fiscaal Kompas ZZP Zorg, terwijl zij organisaties wel oproept om ‘nu al actie te ondernemen en beleid omtrent zzp’ers nauwkeurig onder de loep te nemen’. In een ander voorbeeld doet een arbeidsrecht advocaat het Fiscaal Kompas af als ijdele hoop. ‘Sinds 2016’ zou al duidelijk zijn dat zzp inzet in de zorg niet mogelijk zou zijn. De boodschap aan een zaal met geïnteresseerden is dat zzp’ers ‘bijna per definitie werknemers zijn, omdat zij onder gezag werken’ en ‘zorgmedewerkers in een instelling zijn ingebed’. Het is bijzonder te noemen dat hetzelfde advocatenkantoor in 2022 nog adviseerde voor zzp inzet bij (intramurale) zorgorganisaties. Het maakt het er voor opdrachtgevers niet overzichtelijker op.
Bemiddelaars: van ‘volhouden‘ tot ‘word uitzendkracht!‘
Het businessmodel van bemiddelende partijen staat onder druk, nu zorgorganisaties onnodig radicaal op zzp inzet ingrijpen. Afname van het aantal bemiddelde uren dreigt. Waar leidt dat toe? Een aantal intermediairs die in het verleden zuiver zzp bemiddelden, schuiven inmiddels onder druk van de marktomstandigheden op naar uitzenden. De animo onder zzp’ers is echter niet groot en is dalende, omdat uitzenden en detacheren niet hetzelfde is als zzp. Ook zijn er hybride bemiddelaars / uitzenders actief voor wie de verschuiving naar uitzendkracht simpelweg meer rendement betekent. Andere bemiddelaars trekken hun conclusies en stoppen er helemaal mee. Zo werd gisteren bekend dat Zorgwerk de bemiddeling van 75.000 zorgmedewerkers aan uitzendbureau Randstad verkocht voor € 323 mln. Vorig jaar zette Randstad zich nog af tegen zzp’ers in de zorg, die vooral ‘schijn-zzp’ers’ zouden zijn.
Ook zijn er voorbeelden van intermediairs die zich constructiever opstellen richting de zzp’er in de zorg. We zien hybride bemiddelaars / uitzenders die streven naar zzp waar het kan en uitzenden waar het moet. Of bemiddelende partijen die vooral proberen zzp’ers en opdrachtgevers te steunen in hun behoefte om samen te blijven werken. Zo schreef digitale intermediair Duobus een interessante handreiking met checklists voor zzp’ers en zorginstellingen. “De echte ondernemers zullen overblijven – zzp’ers die kunnen aantonen dat ze niet afhankelijk zijn van één opdrachtgever en daadwerkelijk onafhankelijk opereren. Deze zzp’ers zullen zich onderscheiden door hun eigen systemen en methoden in te richten voor het leveren van kwalitatief hoogstaande zorg, los van de procedures en systemen van hun opdrachtgevers. Dit onderscheidt hen als zelfstandigen die de kwaliteit van hun zorg altijd kunnen garanderen, ongeacht met wie ze samenwerken”, aldus Duobus.
De overheid: verwarrende informatievoorziening
De overheid zelf helpt niet bij het krijgen van meer duidelijkheid. Sterker nog, het tegenovergestelde lijkt het geval met de bijzondere campagne ‘zzp – ja of nee‘. De bijzondere titel suggereert niet alleen -onterecht- dat het vraagstuk over wel / niet in een dienstverband bij de zzp’er ligt, maar stelt eveneens dat er een duidelijk oordeel te geven is. Precies dat oordeel van ‘binnen’ of ‘buiten’ dienstverband is al decennia een probleem. De voorbeelden per sector binnen deze campagne gaan uiteraard ook in op de zorg, waar wordt aangeven dat als de activiteiten van een zzp’er ‘structurele werkzaamheden‘ zijn die ‘ook door werknemers worden verricht‘, er sprake zou zijn van een dienstverband. Dit argument van ‘inbedding’ staat centraal bij de concept wet VBAR en níet de wet DBA waar deze campagne over zou moeten gaan. De informatievoorziening schiet tekort en de BBB diende met succes een kamermotie in. De Belastingdienst mag na de mislukte webmodule laten zien hoe je dan wel tot een duidelijke, concrete en begrijpelijke afweging komt. Op 1 november aanstaande moet de Belastingdienst op haar website een duidelijk afwegingskader voor handhaving publiceren.
De zzp’er zelf? Die wacht het af
Ondertussen schrijven zich iedere dag nieuwe zzp’ers in de zorg in bij de KvK en ligt er meer dan voldoende werk. De reeds werkzame zelfstandig ondernemers begrijpen dat de zoektocht naar opdrachten anders zal verlopen en dat dit onderdeel uitmaakt van het ondernemerschap. Daarnaast is de vraag vooral hoe het praktisch zal gaan verlopen volgend jaar. De behoefte aan ervaren zorgmedewerkers is groot en de vraag is of zorgorganisaties überhaupt zonder zzp’ers kunnen. Veel zorgorganisaties die wél doorgaan met zzp inhuur na 1 januari 2025, concentreren zich op het Fiscaal Kompas ZZP Zorg.
Aan de andere kant leidt de onrust en onduidelijkheid ook tot energieverlies bij zzp’ers. Ruim een kwart van de zzp’ers overweegt de zorgsector door alle onrust nu al te verlaten. Ons advies? Volhouden en zien waar het naar toe gaat. De beloofde ‘zachte landing’ van de handhaving schijnzelfstandigheid werd tot nu toe niet concreet, dus de onrust blijft nog even aanhouden. Niet alleen in de zorg, maar in alle sectoren loopt de druk op. Vandaag is er weer een commissiedebat over het arbeidsmarktbeleid met de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Wordt vervolgd.